کراکینگ بستر سیال (FCC)
سبحان خاقانی – کارشناس مهندسی شیمی
تحریریه رسانه ایران کاتالیست
کراکینگ بستر سیال یا FCC یکی از فرآیندهای کلیدی و پیچیده در صنعت پالایش نفت است که هدف اصلی آن تبدیل برش‌های سنگین نفتی به محصولات سبک‌تر و باارزش‌تر می‌باشد. این فرآیند با شکستن هیدروکربن‌های سنگین به هیدروکربن‌های سبک‌تر انجام می‌شود و محصولاتی مانند گازهای سبک، بنزین، الفین‌ها و گازوییل تولید می‌کند. به طور خاص، FCC برای تبدیل نفت گاز حاصل از برج خلاء به محصولات با ارزش مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فرآیند از سال ۱۹۴۲ توسط شرکت اکسون برای تولید بنزین با اکتان بالا و بوتیلن برای فرآیند الکیلاسیون به صورت صنعتی معرفی شد.
در فرآیند FCC، از کاتالیست‌های مختلفی برای تسهیل واکنش‌های کراکینگ و افزایش بازده محصولات سبک استفاده می‌شود. این کاتالیست‌ها معمولاً از ترکیبات سیلیکا-آلومینا ساخته می‌شوند و در برخی موارد زئولیت‌ها یا غربال‌های مولکولی به‌عنوان عوامل اصلی برای تسریع واکنش‌های کراکینگ به کار می‌روند. کاتالیست‌های زئولیتی به دلیل توانایی بالای خود در افزایش فعالیت کاتالیستی، نقش اساسی در فرآیند FCC ایفا می‌کنند و به پالایشگاه‌ها این امکان را می‌دهند تا واکنش‌ها را در مدت زمان کوتاه‌تری انجام دهند و در نتیجه محصولات با کیفیت‌تری تولید کنند.
یکی از ویژگی‌های مهم فرآیند FCC، انعطاف‌پذیری آن در استفاده از انواع مختلف خوراک و تولید محصولات متنوع است. علاوه بر این، FCC نسبت به سایر روش‌های ارتقاء نفتی مانند ککینگ و غلظت‌شکن‌ها به دلیل هزینه‌های سرمایه‌گذاری و عملیاتی کمتر، در شرایطی که قیمت نفت ثابت نباشد، به انتخاب محبوب‌تری تبدیل می‌شود.
در حال حاضر، بسیاری از پالایشگاه‌ها در کشورهای مختلف، از جمله ایران، از واحدهای FCC برای افزایش تولید بنزین و دیگر محصولات باارزش استفاده می‌کنند. این فرآیند همچنین به‌دلیل نقش آن در تولید محصولات پتروشیمی، می‌تواند تأثیر زیادی در توسعه زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی و اهداف پتروپالایش داشته باشد.
ویژگی‌های مهم فرآیند FCC:
فرآیند FCC همچنان یکی از فرآیندهای کلیدی در صنعت پالایش نفت است که به‌ویژه در توسعه صنایع بالادستی و پایین‌دستی نفت و گاز اهمیت زیادی دارد.
