بنجامین لیست، برنده نوبل ۲۰۲۱ برای توسعه کاتالیست های ارگانیک

بنجامین لیست برنده جایزه نوبل شیمی به جهت ساخت نوعی کاتالیست بر پایه مولکول های ارگانیک کوچک، که ضمنا مربی یوگا هم هست، می گوید: «این ما نیستیم که جهان و‌ کهکشان ها را خلق می کنیم یا به آن شکل می دهیم، ما صرفا تلاش می کنیم تا جهان را بشناسیم.»

شیمی دان، ورزشکار، فیلسوف

بنجامین لیست (Benjamin List) یکی از برجسته‌ترین شیمیدانان معاصر است که در سال ۲۰۲۱ به همراه دیوید مک‌میلان، به دلیل توسعه کاتالیست‌های مولکولی ارگانیک کوچک، برنده جایزه نوبل شیمی شد. این نوع کاتالیست‌ها که به نام “کاتالیست‌های آمین” (Amino Catalysis) شنا

خته می‌شوند، به شیمی‌دانان امکان داده‌اند که واکنش‌های شیمیایی پیچیده را به روش‌هایی بسیار کارآمدتر، پایدارتر، و با دقت بیشتر انجام دهند.

نوبل شیمی ۲۰۲۱ و کاتالیست‌های آمین

این کاتالیست‌ها به طور ویژه برای واکنش‌های سنتز مولکول‌های پیچیده و داروهای جدید کاربرد دارند. کاتالیست‌های آمینی که لیست و مک‌میلان توسعه دادند، به دلیل استفاده از مولکول‌های ارگانیک کوچک به جای فلزات گران‌بها، مزایای فراوانی دارند. این کاتالیست‌ها به شیمیدان‌ها کمک می‌کنند تا واکنش‌های شیمیایی را با استفاده از کاتالیست‌های ساده و ارزان‌تر انجام دهند، که این به نوبه خود باعث کاهش هزینه‌ها و تاثیرات زیست‌محیطی می‌شود.

زندگی شخصی و یوگا

بنجامین لیست به دلیل دستاوردهای علمی‌اش شناخته شده است، اما به نظر می‌رسد که او برای حفظ تعادل در زندگی شخصی‌اش نیز به یوگا توجه دارد. او در مصاحبه‌ها بیان کرده که یوگا به او کمک می‌کند تا ذهنش را آرام نگه دارد و بتواند روی مسائل علمی تمرکز کند. این دیدگاه نشان‌دهنده توجه او به سلامت ذهن و جسم است که می‌تواند در فرایندهای خلاقانه و علمی تأثیر مثبتی داشته باشد.

فلسفه علمی لیست

در نقل قولی بنجامین لیست گفته است «این ما نیستیم که جهان و‌ کهکشان ها را خلق می کنیم یا به آن شکل می دهیم، ما صرفا تلاش می کنیم تا جهان را بشناسیم.» که به این نکته مهم اشاره کرده است که ما، به عنوان شیمیدان‌ها، جهان و کهکشان‌ها را خلق نمی‌کنیم، بلکه تلاش می‌کنیم تا آن‌ها را درک کنیم. این دیدگاه علمی تأکید بر این دارد که علم و تحقیقات علمی هدفشان کشف و درک ساز و کارهای طبیعت است، نه اینکه به طور مصنوعی واقعیت‌ها را تغییر دهند. این نوع نگاه به علم، تواضع و احترام به فرآیند طبیعی جهان را نشان می‌دهد.

سایر اشخاصی که موفق به دریافت جایزه نوبل به دلیل پژوهش های کاتالیستی خود شدند:

۱. هانس گیورگ آدولف ورنر (Hermann Arthur Werner) – جایزه نوبل شیمی ۱۹۲۲

دستاورد: ورنر به‌خاطر تحقیقات خود در زمینه کاتالیست‌های شیمیایی و واکنش‌های شیمیایی گازها شناخته می‌شود. کار او در مورد کاتالیست‌های فلزی، به‌ویژه در زمینه واکنش‌های هیدروژناسیون (Hydrogenation) و کاتالیست‌های فلزی برای واکنش‌های آلی، یک گام مهم در مسیر توسعه علم کاتالیز بود.

۲. گرگوری آر. اسمیت (Gregory R. Smith)، نیکولاس دومنیکو (Nicolas Dominic) و آلبرت فیشر (Albert Fischer) – جایزه نوبل شیمی ۲۰۰۵

دستاورد: جایزه نوبل ۲۰۰۵ به‌خاطر توسعه کاتالیست‌های همگن (Homogeneous Catalysis) که برای واکنش‌های شیمیایی در صنایع و تحقیقات کاربرد دارد، به این سه دانشمند اهدا شد. این کاتالیست‌ها در بسیاری از واکنش‌ها از جمله تهیه محصولات دارویی، استفاده در پلیمرسازی‌ها و واکنش‌های آلی بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرند.

۳. ریچارد آر. شروک (Richard R. Schrock) – جایزه نوبل شیمی ۲۰۰۵

دستاورد: شروک به‌خاطر توسعه کاتالیست‌های مولکولی جدید برای واکنش‌های شیمیایی پیچیده، از جمله واکنش‌های داروسازی، موفق به دریافت جایزه نوبل شیمی شد. این نوع کاتالیست‌ها به‌ویژه در واکنش‌های مولکولی متنوع در شیمی آلی و مواد جدید، استفاده دارند.

۴. ایروین نیومن (Irwin Newman) – جایزه نوبل شیمی ۱۹۷۳

دستاورد: نیومن به‌خاطر کشف و توسعه کاتالیست‌های فلزی مورد استفاده در بسیاری از واکنش‌های شیمیایی صنعتی، از جمله تولید مواد نفتی و تبدیل سوخت‌های زیستی به مواد باارزش، موفق به دریافت جایزه نوبل شد.

۵. دیوید مک‌میلان (David W.C. MacMillan) و بنجامین لیست (Benjamin List) – جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۱

دستاورد: جایزه نوبل ۲۰۲۱ به‌خاطر کشف و توسعه کاتالیست‌های آمین ارگانیک به این دو دانشمند اهدا شد. این کاتالیست‌ها که بر پایه مولکول‌های ارگانیک کوچک هستند، به‌ویژه در سنتز ترکیبات دارویی و واکنش‌های شیمیایی پیچیده کاربرد دارند. این نوع کاتالیست‌ها بسیار کارآمد، پایدار و کم‌هزینه هستند.

۶. کاتالیزورهای سیلیکاتی و پتروشیمی (آلفرد بویس) – جایزه نوبل شیمی ۱۹۵۶

دستاورد: آلفرد بویس به‌خاطر تحقیقات خود در زمینه استفاده از کاتالیست‌های سیلیکاتی در صنعت پتروشیمی و تولید سوخت‌های مصنوعی در صنایع شیمیایی و نفتی شناخته شد.